Αναγκαιότητα της χρήσης ορθοστάτη: μια προσέγγιση βασισμένη σε επιστημονικές αποδείξεις.

Αναγκαιότητα της χρήσης ορθοστάτη: μια προσέγγιση βασισμένη σε επιστημονικές αποδείξεις.

©2010 Σταματιάδης Πέτρος, Φυσικοθεραπευτής Msc, NDT

Εικ. 1 Ο πρηνής ορθοστάτης διευκολύνει την ενεργοποίηση των εκτεινόντων μυών και είναι κατάλληλος για άτομα που έχουν ικανοποιητικό έλεγχο κεφαλής.

Εικ. 2 Ο ύπτιος ορθοστάτης χρησιμοποιείται σε άτομα με πτωχό έλεγχο κεφαλής και κορμού.

Εικ. 3 Ο δυναμικός ορθοστάτης δίνει τη ικανότητα εξερεύνησης του περιβάλλοντος σε όρθια στάση.

Εικ. 4 Σε παιδιά που δεν έχουν τη δυνατότητα ορθοστάτησης προτείνεται η χρήση ορθοστάτη από την ηλικία των 12 - 16 μηνών.

Tα παιδιά που πάσχουν από εγκεφαλική παράλυση παρουσιάζουν μειωμένη οστική πυκνότητα και κυρίως τα παιδιά που δε βαδίζουν ή έχουν μειωμένη κινητικότητα.¹ Τα παιδιά που δεν έχουν την ικανότητα βάδισης  έχουν  έως το 1/2 της οστικής πυκνότητας σε σύγκριση με τα παιδιά που δεν έχουν κινητική αναπηρία2 αναπτύσσοντας οστεοπενία, με αποτέλεσμα να κινδυνεύουν από κατάγματα ύστερα ακόμα και από έναν σχετικά μικρό τραυματισμό.^3,4 Η φόρτιση είναι σημαντικός παράγοντας ανάπτυξης των οστών^5,6 και η ορθοστάτηση εκτός από το γεγονός ότι συμβάλλει προς αυτήν την κατεύθυνση, έχει και άλλες θετικές επιπτώσεις τόσο στη σωματική όσο και στην ψυχολογική ανάπτυξη του παιδιού, αφού βελτιώνει την προσοχή και διευκολύνει την αλληλεπίδραση με το περιβάλλον.⁷ Άλλα πιθανά οφέλη της ορθοστάτησης είναι η διατήρηση ή η βελτίωση της λειτουργίας του πεπτικού⁸ και του αναπνευστικού συστήματος,⁹  καθώς και της νεφρικής λειτουργίας.¹⁰

Τα παιδιά λοιπόν που δεν έχουν τη δυνατότητα ορθοστάτησης θα πρέπει να συμμετέχουν σε προγράμματα ορθοστάτησης. Δεν είναι όλοι οι ορθοστάτες κατάλληλοι για όλα τα παιδιά. Θα πρέπει να επιλέγεται εκείνος ο ορθοστάτης ο οποίος καλύπτει τις εξατομικευμένες ανάγκες του κάθε παιδιού ανάλογα με την κατάστασή του και το θεραπευτικό στόχο. Τα παιδιά που έχουν ικανοποιητικό έλεγχο κεφαλής και το ζητούμενο εκτός των άλλων είναι η ενεργοποίηση των μυών της στάσης, θα πρέπει να χρησιμοποιούν πρηνή ορθοστάτη  (Εικ. 1) όπως είναι  ο ορθοστάτης Whirl. Αν ο έλεγχος της κεφαλής και του κορμού δεν είναι ικανοποιητικός και υπάρχει ανάγκη υποστήριξης της πλάτης τότε το παιδί θα πρέπει να χρησιμοποιεί ύπτιο ορθοστάτη (Εικ. 2) Όσο βελτιώνεται η δυνατότητα φόρτισης των κάτω άκρων ο ορθοστάτης θα πρέπει να ρυθμίζεται σε σχεδόν κατακόρυφη θέση. Ο λόγος είναι ότι όταν ο ορθοστάτης βρίσκεται σε σχεδόν κατακόρυφη θέση επιτρέπει φόρτιση που φτάνει στο 70% με 75% του βάρους του σώματος.^11,12 Όταν τα χέρια του παιδιού δεν είναι ιδιαίτερα προσβεβλημένα  και το ζητούμενο εκτός των άλλων είναι  η εξερεύνηση του περιβάλλοντος δίνοντας τη δυνατότητα της ανεξάρτητης μετακίνησης του παιδιού στο χώρο, τότε θα πρέπει να ληφθεί υπόψη η πιθανότητα χρήσης ενός δυναμικού ορθοστάτη (Εικ. 3). Η χρήση ενός δυναμικού ορθοστάτη που δίνει τη δυνατότητα για ασκήσεις εναλλαγής από την καθιστή στην όρθια θέση όπως ο δυναμικός ορθοστάτης της Rifton, βοηθά στη φόρτιση και ενδυνάμωση των κάτω άκρων. Οι ασκήσεις αυτές έχει αποδειχθεί ότι εκτός από την αύξηση της οστικής πυκνότητας συμβάλλουν επίσης στην αύξηση της λειτουργικής δύναμης των κάτω άκρων,¹³ καθώς και στην έστω και προσωρινή μείωση της σπαστικότητας.¹⁴ Εκτός από το πλήθος των ρυθμίσεων για την κάλυψη των αναγκών του παιδιού, οι ορθοστάτες που επιλέγονται θα πρέπει να προσφέρουν τη δυνατότητα της εύκολης τοποθέτησης  του παιδιού και της εύκολης ρύθμισης ακόμα και από τους γονείς, αφού οι παράμετροι αυτές είναι ιδιαίτερα σημαντικές για την  πιστή τήρηση του προγράμματος ορθοστάτησης.

Η ορθοστάτηση προτείνεται να αρχίζει από τη ηλικία των 12-16 μηνών σε παιδιά που δεν έχουν τη δυνατότητα ορθοστάτησης και βάδισης (Εικ.4).^15,16 Για να υπάρξουν τα μέγιστα οφέλη της ορθοστάτησης σε σχέση με την αύξηση της οστικής πυκνότητας και της διαμόρφωσης των οστών θα πρέπει η φόρτιση να φτάνει τουλάχιστο στο 70% με 75% του βάρους του σώματος. Η διάρκεια της ορθοστάτησης εξαρτάται από το στόχο που τίθεται κάθε φορά. Όταν ο στόχος είναι η αύξηση της οστικής πυκνότητας και η ανάπτυξη των οστών προτείνεται ένα πρόγραμμα ορθοστάτησης διάρκειας περίπου 60 λεπτών για 4 με 5 φορές την εβδομάδα, ενώ όταν ο στόχος είναι η πρόληψη των συγκάμψεων και η διατήρηση του εύρους κίνησης στις αρθρώσεις των κάτω άκρων προτείνεται ένα πρόγραμμα ορθοστάτησης διάρκειας 45 λεπτών  με συχνότητα 2 με 3 φορές την ημέρα για 4 με 5 φορές την εβδομάδα.¹⁵

ΑΝΑΦΟΡΕΣ
1 Tasdemir H.A., Buyukavsi M., Ackay F., Polat P. Yildiran A., Karakelleoglu C. (2001). Bone mineral density in children with cerebral palsy. Pediatr Int, 43(2), 157-60.
2 Stuberg WA. Bone density changes in nonambulatory children following discontinuation of passive standing programs. In: Proceedings of the Amencan Academy of Cerebral Palsy and Developmental Medicine Conference; Louisville, Ky, October, 1991
3 Henderson, R.C., Lark, R.K., Kecskemethy, H.H., Miller, F., Harcke, H.T., & Bachrach, S.J., (2002). Bisphosphonates to treat osteopenia in children with quadriplegic cerebral palsy: a randomized, placebo-controlled clinical trial. The Journal of Pediatrics , 141, 644-651.
4 Croarkin, E. (2001). Osteopenia: Implications for physical therapists managing patients of all ages. PT - Magazine of Physical Therapy, 9 (2), 80-89.
5 Chad, K.E., Bailey, D.A., McKay, H.A., Zello, G.A., Snyder, R.E. (1999). The effect of a weight-bearing physical activity program on bone mineral content and estimated volumetric density in children with spastic cerebral palsy. Journal of Pediatrics, 135, 115-117.
6 LeVeau BF, Bernhardt DB (1984). Developmental biomechanics: effect of forces on the growth, development, and maintenance of the human body. Phys Ther, 64, 1874-1882
7 Palisano R.J., Lally K. (2007). Enhancing fitness, adaptive motor function and participation of children with cerebral palsy classified levels IV and V, http://www.canchild.ca/Default.aspx?tabid=2014
8 Hoenig H, Murphy T, Galbraith J, Zolkewitz M (2001). A case study to evaluate a standing table for managing constipation. SCI Nurs. 2, 74-77.
9 Olney SJ, Wright MJ. (1995). Cerebral palsy  In: Campbell S, (Ed). Physical Therapy for Children. Philadelphia, Pa:WBSaunders Company, 489-523.
10 Kaplan PE, Roden W, Gilbert E, Richards L, Goldschmidt JW (1981). Reduction of hypercalciuria in tetraplegia after weight bearing and strengthening exercises. Paraplegia, 19, 289-293
11 Miedaner J (1990). An evaluation of weight bearing forces at various angles for children with cerebral palsy. Pediatric Physical Therapy, 2, 215.
12 Curtis L. (1989).The Evaluation of Weight Bearing of Children on Prone, Supine, and Upright Slanders. Chapel Hill, NC: The University of Nonh Carolina at Chapel Hill; Thesis.
13 Liao H.F., Liu Y.C., Liu W.Y., Lin Y.T. (2007). Effectiveness of a loaded sit-to-stand resistance exercise for children with mild spastic diplegia: a randomized clinical trial. Arch Phys Med Rehabil, 88(1), 25-31
14 Pin T.W. (2007). Effectiveness of static weight-bearing exercises in children with cerebral palsy. Pediatr Phys Ther. 2007 Spring, 19(1), 62-73
15 Stuberg, W.A. (1992). Considerations related to weight-bearing programs in children with developmental disabilities. Physical Therapy , 72, 35-40.
16 Gericke T. (2006). Postural management for children with cerebral palsy: consensus statement. Dev Med Child Neurol,  48(4), 244

Ο Σταματιάδης Πέτρος είναι παιδιατρικός φυσικοθεραπευτής μέλος της Ελληνικής Εταιρίας Νευροεξελικτικής Αγωγής NDT/BOBATΗ, κι έχει συμμετάσχει ως εισηγητής και συγγραφέας σε σεμινάρια επιμόρφωσης κι εξειδίκευσης εκπαιδευτικών σχετικά με παιδιά με κινητικές αναπηρίες για λογαριασμό του Καποδιστριακού και του Παντείου Πανεπιστημίου.