Η αναγκαιότητα της χρήσης του προσαρμοσμένου (ειδικού) καθίσματος σε παιδιά με κινητικές διαταραχές.
©2010 Σταματιάδης Πέτρος, Φυσικοθεραπευτής Msc, NDT
Εικ. 1 Η ρύθμιση σε πρόσθια κλίση προσφέρει μία πιο δυναμική στάση βοηθώντας ακόμη και στην εκπαίδευση της ορθοστάτησης.
Εικ. 2 Τα δυναμικό κάθισμα της Rifton επιτρέπει την κίνηση στο χρήστη χωρίς να διαταράσσεται η σωστή στάση του σώματος
Εικ. 3 Η πρόσθια κλίση βοηθά στη λειτουργικότητα των άνω άκρων, ενώ η οπίσθια κλίση συμβάλλει περισσότερο στη μείωση της πίεσης στη λεκάνη και τους γλουτούς.
Προσαρμοσμένο κάθισμα είναι το ειδικό κάθισμα που έχει επιλεγεί και ρυθμιστεί για να καλύψει τις ιδιαίτερες ανάγκες ενός ατόμου.1 Από μελέτες φάνηκε ότι καθιστή θέση σε προσαρμοσμένο κάθισμα συμβάλλει στη βελτίωση της στάσης και στην πρόληψη των παραμορφώσεων,2 προάγει την αναπνευστική λειτουργία,4 διευκολύνει τον κινητικό έλεγχο του στόματος κατά τη σίτιση,5 βελτιώνει την ικανότητα της φώνησης,6 προάγει την αλληλεπίδραση με τον κοινωνικό περίγυρο καθώς και τη συμμετοχή σε κοινωνικές δραστηριότητες.5, 7 Το πλήθος των ρυθμίσεων που έχει ένα προσαρμοσμένο κάθισμα μπορεί να προσφέρει πολλές δυνατότητες στο χρήστη και στο θεραπευτικό πρόγραμμα. Για παράδειγμα η ρύθμιση του καθίσματος σε πρόσθια κλίση αυξάνει την ενεργοποίηση των μυών της πλάτης προσφέροντας μία πιο δυναμική στάση του σώματος και βοηθώντας στην εκπαίδευση της ορθοστάτησης (Εικ. 1).
Το κάθισμα δε θα πρέπει να θεωρείται ως μία παθητική θέση αλλά ως μία δυναμική στάση που επιτρέπει στο παιδί να κινείται και να βελτιώνει τη λειτουργική του ικανότητα χωρίς να μεταβάλλεται η στήριξη που του παρέχεται. Η διατήρηση της ίδιας στάσης και το κάθισμα για μεγάλο χρονικό διάστημα αποτελούν παράγοντες που συμβάλλουν στη δημιουργία μυοσκελετικών διαταραχών8 ενώ για την πρόληψη βλαβών στο δέρμα προτείνεται η στάση να διαφοροποιείται τουλάχιστον κάθε 2 ώρες.2 Για το λόγο αυτό προτείνεται η χρήση δυναμικών καθισμάτων που ανταποκρίνονται στην κίνηση του χρήστη και που επιτρέπουν τη χρησιμοποίηση των διαθέσιμων κινητικών του προτύπων9 όπως συμβαίνει με το δυναμικό σύστημα καθίσματος της Rifton το οποίο διαθέτει μηχανισμό ελαστικής επαναφοράς (spring action) κατά την κίνηση του χρήστη (Εικ. 2).
Η χρήση του προσαρμοσμένου καθίσματος παίζει σημαντικό ρόλο στη θεραπευτκή παρέμβαση παιδιών με διαταραχές της στάσης και της κίνησης. Τα προγράμματα στάσης στην καθιστή θέση προτείνεται να αρχίζουν ήδη από την ηλικία των 6 μηνών ιδιαίτερα στα παιδιά με σοβαρότερες διαταραχές10 ενώ και τα παιδιά με μικρότερη επιβάρυνση συχνά χρειάζονται υποστήριξη της λεκάνης και του κορμού προκειμένου να αυξηθεί η λειτουργικότητα των άνω άκρων.11 Το κάθισμα που θα επιλεγεί θα πρέπει να εξασφαλίζει τη δυνατότητα τοποθέτησης της λεκάνης σε ουδέτερη θέση η οποία προάγει τη λειτουργικότητα των άνω άκρων.12-14 Για τη διατήρηση της λεκάνης σε ουδέτερη θέση προτείνεται η ζώνη σταθεροποίησης να σχηματίζει γωνία 45° με τη βάση και την πλάτη του καθίσματος.15 Εφόσον ο στόχος είναι η ενεργή καθιστή στάση, η βελτίωση της αναπνευστικής λειτουργίας, η βελτίωση του κινητικού ελέγχου του στόματος, καθώς και η βελτίωση της λειτουργικότητας των άνω άκρων, προτείνεται ο προσανατολισμός του καθίσματος να είναι μεταξύ ουδέτερης θέσης και ελαφράς πρόσθιας κλίσης (forward tilt) έως 15°.16 Τα παιδιά που εμφανίζουν σπαστικότητα κυρίως από τη μια πλευρά του σώματος πιθανώς να ωφεληθούν περισσότερο με την πρόσθια κλίση του καθίσματος ενώ τα παιδιά με προσβολή και των δύο πλευρών πιθανώς να ωφελούνται περισσότερο όταν η κλίση του καθίσματος είναι ουδέτερη.17 Εφόσον ο στόχος είναι η μείωση της πίεσης στη λεκάνη σε άτομα που δεν έχουν τη δυνατότητα μεταφοράς βάρους τότε ο προσανατολισμός του καθίσματος προτείνεται να είναι σε οπίσθια κλίση18 (Εικ. 3). H κλίση (tilt) και η γωνία του καθίσματος (η γωνία που σχηματίζεται από τη βάση και την πλάτη του καθίσματος) θα πρέπει να ρυθμίζονται εξατομικευμένα για το κάθε παιδί.16 Τα ειδικά καθίσματα θα πρέπει να επιλέγονται με προσοχή ώστε να μπορούν να προσαρμόζονται στα ανθρωπομετρικά χαρακτηριστικά και να διαθέτουν όλες τις δυνατότητες ρύθμισης που προαναφέρθηκαν ώστε να συμβάλλουν στην επίτευξη του εκάστοτε θεραπευτικού στόχου.
AΝΑΦΟΡΕΣ
1 Σταματιάδης Π. (2007) Διαταραχές αδρής κινητικότητας σε παιδιά με κινητική αναπηρία και η αντιμετώπισή τους στο σχολικό περιβάλλον Σε: Διαναπηρικός οδηγός επιμόρφωσης. Προσεγγίζοντας την κινητική αναπηρία ΕΠΕΑΕΚ Πρόσβαση για όλους, Πάντειο Πανεπιστήμιο Κοινωνικών και Πολιτικών Επιστημών, Τμήμα Ψυχολογίας, Αθήνα
2 Palisano R.J., Lally K. (2007). Enhancing fitness, adaptive motor function and participation of children with cerebral palsy classified levels IV and V, http://www.canchild.ca/Default.aspx?tabid=2014
3 Pountney T., Mandy A., Green E. Gard P. (2002). Management of hip dislocation with postural management. Child Care Health Dev. 28(2), 179-185
4 Nwaobi, O.M., Smith P.D. (1986). Effect of adaptive seating on pulmonary function of children with cerebral palsy. Developmental Medicine and Child Neurology, 28 (3), 351-354.
5 Hulme J., Shaver J., Acher S., Mullette L., Eggert C. (1987). Effects of adaptive seating devices on the eating and drinking of children with multiple handicaps. American Journal of Occupational Therapy , 41 (2), 81-89.
6 Hulme J., Bain B., Hardin M., McKinnon A., Waldron D. (1989).The influence of adaptive seating devices on vocalization. J Commun Disord., 22(2), 137-145
7 Hulme J., Poor, R., Schulein M., & Pezzino J. (1983). Perceived behavioral changes observed with adaptive seating devices and training programs for the multihandicapped, developmentally disabled individuals. Physical Therapy , 63 (2), 204-208.
8 Occupational Safety and Health Administration (2000). Ergonomics Program. - 64:65768-66078 OSHA; http://www.osha.gov/pls/oshaweb/owadisp.show_document?p_table=FEDERAL_REGISTER&p_id=16305
9 Brown D. (2001 February). Current status in dynamic seating components In: Seventeenth International Seating Symposium, Orlando
10 Gericke T. (2006). Postural management for children with cerebral palsy: consensus statement. Dev Med Child Neurol, 48(4), 244.
11 Palisano R., Rosenbaum P., Walter S., Russell D., Wood E., Galuppi B. (1997). Development and reliability of a system to classify gross motor function in children with cerebral palsy. Developmental Medicine & Child Neurology, 39, 214-223
12 Miedaner J., Finuf L. (1993). Effects of adaptive positioning on psychological test scores for preschool children with cerebral palsy. Pediatric Physical Therapy, 23, 177-182.
13 Hulme J., Gallacher K., Walsh J., Niesen S., Waldron D. (1987). Behavioral and postural changes observed with use of adaptive seating by clients with multiple handicaps. Physical Therapy, 67, 1060-1067.
14 Colbert A., Doyle K., Webb W. (1986). DESEMO seats for young children with cerebral palsy. Archives of Physical Medicine and Rehabilitation, 67, 484-486.
15 Breath D., DeMauro J.G., Snyder P.(1997). Adaptive Sitting for young Children: With Mild To Moderate Motor Challenges: Basic Guidelines.Young Exceptional Children 1 (1), 10-16
16 Stavness C. (2006). The effect of positioning for children with cerebral palsy on upper-extremity function: a review of the evidence. Phys Occup Ther Pediatr, 26(23), 39-53
17 Hadders-Algra M., Heide C.J. van der, Fock M.J., Stremmelaar E., Eykern A.L. van, Otten B. (2007). Effect of Seat Surface Inclination on Postural Control During Reaching in Preterm Children With Cerebral Palsy. Phys Ther. 2007, 87(7), 861-871
18 Michael S.M., Porter D., Pountney T. (2007). Tilted seat position for non-ambulant individuals with neurological and neuromuscular impairment: a systematic review. Clinical Rehabilitation, 21, 1063-1074
Ο Σταματιάδης Πέτρος είναι παιδιατρικός φυσικοθεραπευτής μέλος της Ελληνικής Εταιρίας Νευροεξελικτικής Αγωγής NDT/BOBATΗ, κι έχει συμμετάσχει ως εισηγητής και συγγραφέας σε σεμινάρια επιμόρφωσης κι εξειδίκευσης εκπαιδευτικών σχετικά με παιδιά με κινητικές αναπηρίες για λογαριασμό του Καποδιστριακού και του Παντείου Πανεπιστημίου.