Το νέο σύστημα ταξινόμησης της αναπηρίας (ICF).
©2010 Σταματιάδης Πέτρος, Φυσικοθεραπευτής Msc, NDT
Παγκοσμίως μέχρι πριν από λίγα χρόνια η αξιολόγηση της αναπηρίας γινόταν με τη διάγνωση και μόνο. Το ιατροκεντρικό αυτό μοντέλο αξιολόγησης της αναπηρίας αποδείχτηκε όμως ότι έχει πολλά μειονεκτήματα στην πράξη. Ο λόγος είναι ότι η διάγνωση από μόνη της δεν αρκεί για να καθορίσει το βαθμό της αναπηρίας ενός ατόμου. Είναι γνωστό άλλωστε ότι η ίδια νόσος δεν οδηγεί πάντοτε στον ίδιο βαθμό αναπηρίας. Είναι γνωστό επίσης ότι άλλους περιορισμούς βιώνει ένα άτομο στην Ελλάδα και άλλους περιορισμούς βιώνει ένα άτομο με την ίδια ακριβώς διάγνωση σε μία χώρα με αυξημένη κοινωνική ευθύνη όπως για παράδειγμα η Σουηδία. Η αναπηρία λοιπόν δεν μπορεί να αντιμετωπισθεί απλώς ως ένα πρόβλημα υγείας του οργανισμού το οποίο θεραπεύεται με μία ιατρική παρέμβαση.
Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας (ΠΟΥ) αναγνωρίζοντας τα μειονεκτήματα του ιατροκεντρικού μοντέλου αξιολόγησης της αναπηρίας δημιούργησε τη Διεθνή Ταξινόμηση της Λειτουργικότητας, της Αναπηρίας και της Υγείας (ICF). H προσπάθεια ξεκίνησε το 1994 ενώ η τελική του μορφή εγκρίθηκε από τις 191 χώρες μέλη με την 54η Γενική Συνέλευση του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας το 2001.1 Το ICF δέχεται ότι η αναπηρία δεν αποτελεί μόνο μια ιατρική ή βιολογική δυσλειτουργία του οργανισμού, αλλά έχει και σημαντικές κοινωνικές προεκτάσεις αφού έχει σημαντικό αντίκτυπο στη συμμετοχή του ατόμου στις καθημερινές δραστηριότητες και στην κοινωνική ζωή του. Με το νέο αυτό σύστημα λαμβάνονται υπόψη όλοι εκείνοι οι παράγοντες του περιβάλλοντος στο οποίο ζει το άτομο με αναπηρία (κτιριακές υποδομές, βοηθήματα, υποστηρικτική τεχνολογία, στάσεις του κοινωνικού περιβάλλοντος απέναντι στην αναπηρία κλπ), οι οποίοι επηρεάζουν με θετικό ή αρνητικό τρόπο τη συμμετοχή του ατόμου σε καθημερινές δραστηριότητες και την κοινωνική ζωή του.
Το νέο σύστημα εστιάζει στα προβλήματα που προκαλεί η αναπηρία στη λειτουργικότητα του ατόμου στο πραγματικό περιβάλλον που ζει και κινείται καθημερινά. Αυτό σημαίνει εκτός των άλλων ότι η τροποποίηση του περιβάλλοντος με εξοπλισμό υποστηρικτικής τεχνολογίας και με προσαρμοσμένα βοηθήματα μπορεί να αυξήσει την απόδοση του ατόμου και να βελτιώσει τη συμμετοχή του σε καθημερινές δραστηριότητες. Έτσι η τροποποίηση και προσαρμογή του περιβάλλοντος στις ανάγκες του ανάπηρου ατόμου μπορεί να το βοηθήσει σημαντικά ώστε να αντεπεξέλθει με επιτυχία στους ρόλους του μέσα στην οικογένεια στην εργασία και γενικότερα στην κοινωνία. Αντίθετα σε περίπτωση που το άτομο για παράδειγμα δεν διαθέτει τον κατάλληλο εξοπλισμό για να ξεπεράσει τους περιορισμούς που του θέτει το περιβάλλον στο οποίο ζει, η απόδοση και η συμμετοχή του ατόμου σε καθημερινές δραστηριότητες μπορεί να μειωθεί, με αποτέλεσμα ουσιαστικά να αυξάνεται ο βαθμός αναπηρίας.
Το ICF μεταφράστηκε και προσαρμόστηκε στην ελληνική πραγματικότητα από το Ινστιτούτο Κοινωνικής Προστασίας και Αλληλεγγύης (Ι.Κ.Π.Α) το 2005 και ήδη προετοιμάζεται το θεσμικό πλαίσιο και ο τρόπος εφαρμογής του.2 Το νέο σύστημα όταν θα τεθεί σε εφαρμογή και στη χώρα μας θα βοηθά στην εκτίμηση της αναπηρίας από πιστοποιημένους ιατρούς του ICF και στη διερεύνηση της λειτουργικότητας των ατόμων με αναπηρία από πιστοποιημένους λειτουργούς αποκατάστασης (ιατρούς και θεραπευτές). Η διαδικασία αυτή θα οδηγεί στην έκδοση κάρτας αναπηρίας για τα Άτομα με Αναπηρία (ΑμεΑ). Στην κάρτα αναπηρίας θα είναι καταχωρημένα όλα τα στοιχεία που χρειάζονται ώστε να γίνουν οι κατάλληλες παρεμβάσεις (ιατρικές – θεραπευτικές και τροποποίησης του περιβάλλοντος με τα κατάλληλα βοηθήματα).
ΠΗΓΕΣ
1 Ιστοσελίδα του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας (WHO) http://www.who.int/classifications/icf/en/
2 Ιστοσελίδα του Ινστιτούτου Κοινωνικής Προστασίας και Αλληλεγγύης (ΙΚΠΑ) http://www.ikpa.gr/ikpa.htm
Ο Σταματιάδης Πέτρος είναι παιδιατρικός φυσικοθεραπευτής, μέλος της Ελληνικής Εταιρίας Νευροεξελικτικής Αγωγής NDT/BOBATΗ, κι έχει συμμετάσχει ως εισηγητής και συγγραφέας σε σεμινάρια επιμόρφωσης κι εξειδίκευσης εκπαιδευτικών σχετικά με παιδιά με κινητικές αναπηρίες για λογαριασμό του Καποδιστριακού και του Παντείου Πανεπιστημίου.