Εγκεφαλική παράλυση: ένας οδηγός για τους γονείς.

 ©2011 Σταματιάδης Πέτρος, Φυσικοθεραπευτής Msc, NDT

ΟΡΙΣΜΟΣ ΕΓΚΕΦΑΛΙΚΗΣ ΠΑΡΑΛΥΣΗΣ
Ο όρος εγκεφαλική παράλυση χρησιμοποιείται για να περιγράψει μια ομάδα διαταραχών που προκύπτουν από μία βλάβη στον εγκέφαλο κατά τη διάρκεια της ανάπτυξής του, κι έχουν ως κύριο χαρακτηριστικό τη διαταραχή της κινητικότητας. Η βλάβη αυτή, μπορεί να συμβεί κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης, κατά τη διάρκεια του τοκετού ή κατά τα πρώτα έτη της ζωής του παιδιού, δηλαδή με λίγα λόγια κατά την περίοδο της μέγιστης ανάπτυξης και ωρίμανσης του εγκεφάλου. Ο όρος εγκεφαλική παράλυση περιλαμβάνει μόνο τις περιπτώσεις όπου η βλάβη στον εγκέφαλο δεν εξελίσσεται αλλά παραμένει στάσιμη. Δηλαδή η βλάβη που δημιουργήθηκε στον εγκέφαλο παραμένει η ίδια σε ολόκληρη τη ζωή του ατόμου, χωρίς να βελτιώνεται ή να χειροτερεύει. Αυτό όμως που μεταβάλλεται είναι η κλινική εικόνα του παιδιού καθώς μεγαλώνει. Έτσι από τη μία πλευρά μπορεί να εμφανίσει μυοσκελετικά προβλήματα καθώς αναπτύσσεται, από την άλλη όμως η θεραπευτική παρέμβαση μπορεί να το βοηθήσει ώστε να αποφύγει στο μέτρο του δυνατού τις παραμορφώσεις και να εκπαιδευτεί ώστε να βελτιώσει την κινητικότητα και τη λειτουργικότητά του.


ΠΟΙΑ ΕΙΝΑΙ ΤΑ ΑΙΤΙΑ ΤΗΣ ΕΓΚΕΦΑΛΙΚΗΣ ΠΑΡΑΛΥΣΗΣ;
Τα ποσοστά με τα οποία συναντάται η εγκεφαλική παράλυση κυμαίνονται από 1,6-2,5 παιδιά ανά 1000 γεννήσεις ζώντων νεογνών.^1-4 Τα αίτια της χωρίζονται σε τρεις κατηγορίες ανάλογα με το πότε συμβαίνουν:
Αίτια κατά την ενδομήτριο ζωή: βλάβες ή διαταραχές της ανάπτυξης του εγκέφαλου κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης από αιτίες όπως λοιμώξεις της εγκύου (τοξόπλασμα, ερυθρά, σύφιλη, μεγαλοκυτταροϊός), συγγενείς ανωμαλίες που οδηγούν σε ατελή ανάπτυξη του Κεντρικού Νευρικού Συστήματος (Κ.Ν.Σ.), επιπλοκές της εγκυμοσύνης, εγκεφαλική αιμορραγία του εμβρύου.
Αίτια κατά τον τοκετό: προωρότητα, υποξία (μειωμένη οξυγόνωση του εγκεφάλου), τραυματισμός του νεογνού κατά τον τοκετό, λοιμώξεις του Κ.Ν.Σ
Αίτια μετά τον τοκετό και κατά τα πρώτα χρόνια της ζωής: Ίκτερος κρανιοεγκεφαλικές κακώσεις, σύνδρομο ανατάραξης του μωρού (εσωτερικός τραυματισμός του εγκεφάλου λόγω βίαιου κουνήματος του κεφαλιού του μωρού γνωστός ως Shaken Baby Syndrome), ασφυξία, εγκεφαλική αιμορραγία, λοιμώξεις (εγκεφαλίτιδα, μηνιγγίτιδα).


ΤΥΠΟΙ ΤΗΣ ΕΓΚΕΦΑΛΙΚΗΣ ΠΑΡΑΛΥΣΗΣ
Ανάλογα με την ποιότητα του μυϊκού τόνου και τη διαταραχής της κίνησης η εγκεφαλική παράλυση χωρίζεται σε 4 κύριες κατηγορίες:
Σπαστική μορφή εγκεφαλικής παράλυσης: Είναι ο συχνότερος τύπος και παρατηρείται αύξηση του μυϊκού τόνου με τη μορφή σπαστικότητας. Αυτό πρακτικά σημαίνει ότι οι μύες είναι πολύ σφιχτοί και βρίσκονται σε μία συνεχή σύσπαση γεγονός που οδηγεί σε αδυναμία και δυσκολία στις κινήσεις. Φυσιολογικά όταν ένας μυς συσπάται για να γίνει μια κίνηση (αγωνιστής μυς), ο αντίθετός του (ανταγωνιστής μυς) χαλαρώνει για να επιτρέψει να γίνει η κίνηση. Σε περίπτωση εμφάνισης σπαστικότητας οι αγωνιστές και οι ανταγωνιστές μύες συσπώνται ταυτόχρονα με αποτέλεσμα τη δυσκολία εκτέλεσης της κίνησης.
Αθετωσική μορφή εγκεφαλικής παράλυσης: Αθέτωση σημαίνει αδυναμία διατήρησης συγκεκριμένης θέσης (ή στάσης) λόγω διαταραχής του μυϊκού τόνου. Το άτομο δηλαδή δεν μπορεί να διατηρήσει μία σταθερή θέση όταν κάθεται ή είναι όρθιο. Υπάρχουν ακούσιες και απότομες κινήσεις μεγάλου εύρους που δεν μπορεί να τις ελέγξει το παιδί. Η διαταραχή αυτή φαίνεται κυρίως κατά την εκούσια προσπάθεια του παιδιού να κινηθεί (π.χ. κατά την προσπάθεια να πιάσει ένα αντικείμενο) ενώ εκλείπει κατά τη διάρκεια του ύπνου.
Αταξική μορφή εγκεφαλικής παράλυσης: Στην αταξία υπάρχει δυσκολία στο να γίνουν κινήσεις με ακρίβεια. Υπάρχει τρόμος (τρέμουλο) κατά την προσπάθεια της κίνησης. Οι κινήσεις είτε ξεπερνούν το στόχο (π.χ. κατά την προσπάθεια να πιάσει ένα αντικείμενο με το χέρι) είτε δεν το φτάνουν. Τα παιδιά με αταξία έχουν προβλήματα στην ισορροπία.
Υποτονική μορφή εγκεφαλικής παράλυσης: Εδώ υπάρχει γενικευμένη υποτονία (ελάττωση του μυϊκού τόνου) και χαλαρές αρθρώσεις. Είναι σπάνια μορφή.
Μικτές μορφές εγκεφαλικής παράλυσης: Μπορεί να συνυπάρχει συνδυασμός των παραπάνω όπως για παράδειγμα να υπάρχει αταξική μορφή σε συνδυασμό με την εμφάνιση σπαστικότητας.


ΤΑΞΙΝΟΜΗΣΗ ΑΝΑΛΟΓΑ ΜΕ ΤΗΝ ΠΡΟΣΒΟΛΗ ΤΩΝ ΜΕΛΩΝ ΤΟΥ ΣΩΜΑΤΟΣ
Σε όλες τις περιπτώσεις ο κορμός του παιδιού είναι κατά βάση υποτονικός (άλλοτε λιγότερο και άλλοτε περισσότερο).
Τετραπληγία: Ολόκληρο το σώμα είναι προσβεβλημένο. Τα άνω άκρα είναι το ίδιο ή και περισσότερο προσβεβλημένα από τα κάτω άκρα. Μπορεί να εμφανίζεται σπαστικότητα (σπαστική τετραπληγία), αθέτωση, αταξία κλπ. Ανεξάρτητα από τη μορφή ο κορμός κατά κύριο λόγο είναι υποτονικός.  
Διπληγία: Ολόκληρο το σώμα είναι προσβεβλημένο αλλά τα άνω άκρα είναι σε αρκετά καλύτερη κατάσταση από τα κάτω άκρα τα οποία συνήθως παρουσιάζουν σπαστικότητα (σπαστική διπληγία).
Ημιπληγία: Η μία πλευρά του σώματος είναι προσβεβλημένη (π.χ. το δεξί χέρι και το δεξί πόδι).
Τριπληγία: Ουσιαστικά πρόκειται για τετραπληγία όπου το ένα άνω άκρο βρίσκεται σε καλύτερη κατάσταση παρουσιάζοντας μικρή προσβολή.


ΠΟΙΑ ΑΛΛΑ ΣΥΝΟΔΑ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΜΠΟΡΕΙ ΝΑ ΕΧΕΙ ΤΟ ΠΑΙΔΙ ΜΕ ΕΓΚΕΦΑΛΙΚΗ ΠΑΡΑΛΥΣΗ;
Το παιδί με εγκεφαλική παράλυση μπορεί να εμφανίζει κάποια από τα παρακάτω συνοδά προβλήματα τα οποία ανάλογα με τη βαρύτητά τους επηρεάζουν ή καθορίζουν την πορεία της αποκατάστασης του παιδιού.
Προβλήματα ακοής: Τα παιδιά με δυσκινητική (αθετωσική, ή δυστονική) μορφή έχουν συχνότερα προβλήματα ακοής.⁵ Η έγκαιρη διάγνωση παίζει πολύ σημαντικό ρόλο ώστε να ληφθούν εγκαίρως τα απαραίτητα μέτρα όπως π.χ. η εφαρμογή ακουστικών ώστε το παιδί να μάθει να μιλά και να επικοινωνεί με το περιβάλλον.
Προβλήματα όρασης: Τα παιδιά με εγκεφαλική παράλυση θα πρέπει να εξετάζονται από οφθαλμίατρο αφού παρουσιάζουν σε μεγαλύτερο ποσοστό προβλήματα οράσεως από ότι τα παιδιά με την τυπική φυσιολογική ανάπτυξη. Για παράδειγμα η συχνότητα του στραβισμού είναι 15%-60% στα παιδιά με εγκεφαλική παράλυση έναντι μόλις 6% στο γενικό πληθυσμό.⁶
Επιληψία: Η επιληψία εμφανίζεται αρκετά συχνά σε περιπτώσεις εγκεφαλικής παράλυσης με τη μορφή γενικευμένων σπασμών, εστιακών σπασμών ή αφαιρέσεων. Πιο συχνά εμφανίζεται στα παιδιά με τετραπληγία ενώ λιγότερο συχνή είναι στα παιδιά με διπληγία.⁵
Νοητική υστέρηση: Αν και τα ποσοστά της νοητικής υστέρησης είναι αυξημένα σε παιδιά με εγκεφαλική παράλυση, αυτό δε σημαίνει ότι όλα τα παιδιά έχουν μειωμένη ευφυΐα. Αντίθετα πολλά παιδιά έχουν φυσιολογικό δείκτη νοημοσύνης.
Γαστροϊσοφαγική παλινδρόμηση: Το φαγητό παλινδρομεί (ανεβαίνει προς τα πάνω από το στομάχι στον οισοφάγο) πιο συχνά στα παιδιά με εγκεφαλική παράλυση από ότι στα παιδιά με τη φυσιολογική ανάπτυξη. Αυτό μπορεί να οδηγεί σε συχνούς εμέτους ή να δημιουργήσει προβλήματα κακής θρέψης λόγω άρνησης του παιδιού να φάει. Η γαστροϊσοφαγική παλινδρόμηση μπορεί να οδηγήσει σε φλεγμονή του κατώτερου τμήματος του οισοφάγου (οισοφαγίτιδα) γεγονός που κάνει το παιδί ανήσυχο και ευερέθιστο.
Ορθοπεδικά προβλήματα: Εξαιτίας της σπαστικότητας οι μύες είναι σφιχτοί κι έχουν την τάση να μη μεγαλώνουν καθώς αναπτύσσεται το παιδί. Αυτό μπορεί να οδηγήσει σε περιορισμούς στο εύρος κίνησης των αρθρώσεων οι οποίες ανάλογα με την περίπτωση μπορεί να είναι μόνιμες (συγκάμψεις). Οι συγκάμψεις εμφανίζονται κυρίως στο πόδι (ποδοκνημική), στο γόνατο, στο ισχίο, στον αγκώνα και στον καρπό. Τα παιδιά που δεν έχουν  δυνατότητα ορθοστάτησης και βάδισης έχουν μειωμένη οστική πυκνότητα⁷ και συχνά εμφανίζουν εξάρθρημα του ισχίου ή άλλες παραμορφώσεις οι οποίες όμως μπορούν να προληφθούν ή να περιοριστούν με το κατάλληλο πρόγραμμα σωστής στάσης.  
Αισθητικο-αντιληπτικές δυσκολίες: Το παιδί δεν μπορεί να αντιληφθεί το σχήμα και το μέγεθος των αντικειμένων κάτι το οποίο συνήθως γίνεται αντιληπτό κατά τη σχολική ηλικία.
Διατροφικές δυσκολίες: Πολλά παιδιά με εγκεφαλική παράλυση εμφανίζουν δυσκολίες κατά τη μάσηση και την κατάποση της τροφής λόγω των αυξημένων αντανακλαστικών και του πτωχού ελέγχου των μυών του στόματος. Αυτό μπορεί να επιφέρει δυσκολίες στη λήψη επαρκούς ποσότητας τροφής. Άλλα παιδιά πάλι παίρνουν εύκολα βάρος λόγω της μειωμένης φυσικής δραστηριότητας που προκύπτει από τα κινητικά προβλήματα.
Δυσκοιλιότητα: Είναι αρκετά συχνή στα παιδιά με εγκεφαλική παράλυση. Αν και τα αίτιά της δεν είναι σε όλες τις περιπτώσεις ξεκάθαρη, η μειωμένη κινητικότητα και η δίαιτα που είναι πτωχή σε φυτικές ίνες συχνά συνδέονται με την εμφάνιση η δυσκοιλιότητας.
Συχνές λοιμώξεις του αναπνευστικού: Συμβαίνουν συνήθως σε παιδιά που έχουν προβλήματα κατά τη λήψη της τροφής. Εάν υπάρχουν προβλήματα κατά τη μάσηση και την κατάποση, μέρος της τροφής αντί να πάει στον οισοφάγο μπορεί να πάει στους πνεύμονες με αποτέλεσμα τις συχνές αναπνευστικές λοιμώξεις που μπορεί να οδηγήσουν και σε προσβολή από πνευμονία.
Προβλήματα λόγου: Συχνά υπάρχουν προβλήματα λόγου και ομιλίας.
Μαθησιακές δυσκολίες: Τα παιδιά με εγκεφαλική παράλυση συχνά μπορεί να παρουσιάζουν προβλήματα στην ανάγνωση, στο γραπτό λόγο, στην αριθμητική κλπ.. Τα προβλήματα αυτά γίνονται αντιληπτά ιδιαίτερα κατά τη σχολική ηλικία και χρειάζονται κατάλληλη παρέμβαση για των περιορισμό των ελλειμμάτων αυτών.    


ΘΕΡΑΠΕΙΑ ΕΓΚΕΦΑΛΙΚΗΣ ΠΑΡΑΛΥΣΗΣ
Η εγκεφαλική παράλυση δεν είναι νόσος και δεν μπορεί να θεωρηθεί ιάσιμη. Ωστόσο η θεραπευτική αντιμετώπιση (φαρμακευτική, χειρουργική, φυσικοθεραπεία, εργοθεραπεία, λογοθεραπεία κλπ), η εκπαίδευση, και η χρήση της υποστηρικτικής τεχνολογίας και των προσαρμοσμένων βοηθημάτων μπορεί να βοηθήσουν τα άτομα με εγκεφαλική παράλυση να ξεπεράσουν ή να μειώσουν τους περιορισμούς τους ακολουθώντας ένα όσο το δυνατό πιο δραστήριο και ανεξάρτητο τρόπο ζωής.  


ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΤΗΣ ΕΓΚΕΦΑΛΙΚΗΣ ΠΑΡΑΛΥΣΗΣ
Διεπιστημονική ομάδα αποκατάστασης. Είναι διεθνώς αποδεκτό ότι η αντιμετώπιση των προβλημάτων που προκύπτουν από την εγκεφαλική παράλυση δεν πρέπει να γίνεται μεμονωμένα και αποσπασματικά. Τα προβλήματα που αντιμετωπίζει ένα παιδί και η οικογένειά του είναι ποικίλα και χρήζουν αντιμετώπισης από επαγγελματίες υγείας διαφορετικών ειδικοτήτων. Είναι απαραίτητο οι επαγγελματίες αποκατάστασης που ασχολούνται με τη θεραπεία του παιδιού να λειτουργούν ως ομάδα και όχι ως ξεχωριστές μονάδες με διαφορετικούς στόχους. Η ομάδα αποκατάστασης αποτελείται από τους γιατρούς που παρακολουθούν το παιδί (παιδονευρολόγος, παιδορθοπαιδικός, φυσίατρος) τους θεραπευτές (φυσιοθεραπευτής, εργοθεραπευτής, λογοθεραπευτής), τον ψυχολόγο, τον κοινωνικό λειτουργό, τον ειδικό παιδαγωγό. Στην ομάδα αποκατάστασης συμμετέχουν και οι γονείς. Η γνώμη των γονιών αλλά και του παιδιού (όταν αυτό έχει την ικανότητα να συμμετέχει στη λήψη των αποφάσεων) συχνά παίζει καταλυτικό ρόλο στον καθορισμό των στόχων αντιμετώπισης της αναπηρίας.

Ιατρική παρέμβαση. Τα παιδιά με εγκεφαλική παράλυση θα πρέπει να παρακολουθούνται τακτικά από παιδονευρολόγο και παιδοορθοπεδικό αλλά και από ιατρούς άλλων ειδικοτήτων ανάλογα με τα συνοδά προβλήματα που παρουσιάζουν, ώστε να αντιμετωπίζονται με τον αποτελεσματικότερο τρόπο.

Κινητική και λειτουργική εκπαίδευση. Όσον αφορά το κινητικό και λειτουργικό τμήμα της εκπαίδευσης οι παιδιατρικοί θεραπευτές (φυσιοθεραπευτές, εργοθεραπευτές,) παίζουν σημαντικότατο ρόλο στην αντιμετώπιση των λειτουργικών προβλημάτων των παιδιών με εγκεφαλική παράλυση, εφαρμόζοντας το κατάλληλο πρόγραμμα κινητικής ανάπτυξης και απόκτησης κινητικών δεξιοτήτων. Είναι απαραίτητο οι θεραπευτές να είναι εξειδικευμένοι στη θεραπευτική αντιμετώπιση των παιδιών με εγκεφαλική παράλυση. Η εξειδίκευσή τους γίνεται με μεταπτυχιακά προγράμματα σπουδών σχετικών με το αντικείμενο αλλά και με την παρακολούθηση μεταπτυχιακών εκπαιδεύσεων πάνω σε μεθόδους θεραπευτικής παρέμβασης για παιδιά. Έχουν αναπτυχθεί διάφορες μέθοδοι θεραπευτικής αντιμετώπισης της εγκεφαλικής παράλυσης. Οι πιο ευρέως διαδεδομένες είναι η μέθοδος Bobath (νευροεξελικτική αγωγή), η Vojta, η αισθητηριακή ολοκλήρωση (Sensory Integration), η PNF (ιδιοδέκτρια νευρομυϊκή διευκόλυνση), η Peto κ.α.

Διευκόλυνση καθημερινών δραστηριοτήτων μέσα από την τροποποίηση του περιβάλλοντος. Σύμφωνα με τη φιλοσοφία πάνω στην οποία βασίστηκε το νέο σύστημα ταξινόμησης της αναπηρίας (ICF), το οποίο υιοθετήθηκε από 191 χώρες του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας (ΠΟΥ), είναι επιτακτική η ανάγκη να γίνεται τροποποίηση του περιβάλλοντος ώστε να διευκολύνονται τα άτομα με αναπηρία να συμμετέχουν σε καθημερινές δραστηριότητες. Η χρήση βοηθημάτων αποκατάστασης όπως οι ορθοστάτες, τα ειδικά καθίσματα, τα βοηθήματα βάδισης (περπατούρες, ορθοστατοπερπατούρες, εκπαιδευτές βάδισης), τα αναπηρικά αμαξίδια και η υποστηρικτική τεχνολογία, βοηθούν τα παιδιά όχι μόνο στο ιατρικό-θεραπευτικό σκέλος της παρέμβασης (καλύτερη ενεργοποίηση των μυών, ανάπτυξη των οστών, πρόληψη παραμορφώσεων, ενδυνάμωση κλπ) αλλά και στη βελτίωση της λειτουργικότητας και στη συμμετοχή σε καθημερινές και κοινωνικές δραστηριότητες.


ΥΠΑΡΧΟΥΝ ΜΕΤΡΑ ΠΡΟΛΗΨΗΣ ΤΗΣ ΕΓΚΕΦΑΛΙΚΗΣ ΠΑΡΑΛΥΣΗΣ;
Η έρευνα, η εμπειρία και η γνώση που συσσωρεύτηκε όλα αυτά τα χρόνια μπορεί να βοηθήσει στη μείωση των πιθανοτήτων για εμφάνιση εγκεφαλικής παράλυσης. Παρόλα αυτά υπάρχουν πολλές περιπτώσεις όπου δεν μπορεί να προβλεφθεί, ούτε και να προληφθεί η εμφάνιση της εγκεφαλικής παράλυσης.


ΜΕΤΡΑ ΠΡΟΛΗΨΗΣ ΚΑΤΑ ΤΗ ΔΙΑΡΚΕΙΑ ΤΗΣ ΕΓΚΥΜΟΣΥΝΗΣ
Αποφυγή επιβαρυντικών παραγόντων: Κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης γίνεται η μετανάστευση των νευρικών κυττάρων και η τοποθέτησή τους στην κατάλληλη θέση για να σχηματίσουν τον εγκέφαλο. Το αλκοόλ, τα φάρμακα (συμβουλευτείτε το γιατρό σας πριν από τη λήψη οποιουδήποτε φαρμάκου ειδικά στο πρώτο τρίμηνο), τα ναρκωτικά, οι μολύνσεις της εγκύου, η ακτινοβολία, και η δηλητηρίαση από βαρέα μέταλλα (μόλυβδος, κάδμιο, υδράργυρος κλπ) μπορούν να επηρεάσουν αυτή τη διαδικασία ανάπτυξης του εγκεφάλου του εμβρύου και για αυτό θα πρέπει να αποφεύγονται.

Ισορροπημένη διατροφή. Η έγκυος θα πρέπει να έχει μία ισορροπημένη διατροφή και να λαμβάνει τα συμπληρώματα που της έχει συστήσει ο γιατρός της όπως για παράδειγμα το φολικό οξύ το οποίο συμβάλλει εκτός των άλλων και στην πρόληψη της εμφάνισης δισχιδούς ράχης.⁸  

Αποφυγή μολύνσεων. Η έγκυος θα πρέπει να αποφεύγει τα ωμά ή τα ατελώς ψημένα κρέατα και να πλένει επαρκώς τα ωμά λαχανικά που καταναλώνει για να μειώσει τον κίνδυνο μόλυνσης από τοξόπλασμα. Η έγκυος θα πρέπει να αποφεύγει την επαφή με γάτες.  Σε περίπτωση που η μητέρα έχει μολυνθεί πριν την εγκυμοσύνη συνήθως δε δημιουργούνται προβλήματα στο έμβρυο αφού προστατεύεται από τα αντισώματα της μητέρας, αν και υπάρχει μία μικρή πιθανότητα αναζωπύρωσης της νόσου λόγω μειωμένης άμυνας του οργανισμού της μητέρας, η οποία μπορεί να οδηγήσει σε μόλυνση του εμβρύου μέσω του πλακούντα. Η μόλυνση από τοξόπλασμα ιδιαίτερα στο πρώτο τρίμηνο της εγκυμοσύνης μπορεί να προκαλέσει διαταραχές στην ανάπτυξη ή αποβολή του εμβρύου. Σε περίπτωση μόλυνσης της εγκύου από τοξόπλασμα χορηγείται φαρμακευτική αγωγή ή οποία ελαττώνει τη συχνότητα και τη σοβαρότητα της συγγενούς τοξοπλάσμωσης στο νεογνό. Το ιδανικό θα ήταν να γνωρίζει η μητέρα πριν από τη σύλληψη αν έχει τοξοπλάσμωση.

Η προσβολή από ερυθρά κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης μπορεί να δημιουργήσει σημαντικότατα προβλήματα στο έμβρυο. Εφόσον η μητέρα έχει νοσήσει στο παρελθόν από ερυθρά ή έχει εμβολιαστεί δεν κινδυνεύει να ξανανοσήσει οπότε δεν κινδυνεύει και το έμβρυο. Σε περίπτωση που δε γνωρίζει εάν έχει ανοσία τότε μπορεί να εξεταστεί για να δει εάν χρειάζεται να εμβολιαστεί πριν από την προσπάθεια για σύλληψη. Άλλες ασθένειες της εγκύου που μπορεί να επηρεάσουν τη φυσιολογική ανάπτυξη του εμβρύου και να προκαλέσουν σημαντικά προβλήματα είναι η προσβολή από ανεμοβλογιά και από ιλαρά.

Όλες οι μολύνσεις της εγκύου πρέπει να αντιμετωπίζονται. Υπάρχουν περιπτώσεις όπου δεν υπάρχουν εμφανή σημεία μόλυνσης ή φλεγμονής, οι οποίες ωστόσο ενδέχεται να ενοχοποιούνται για διαταραχές της ανάπτυξης του εγκεφάλου του εμβρύου. Η τακτική επίσκεψη στο γιατρό σας και οι εξετάσεις που θα σας συστήσει θα περιορίσουν την πιθανότητα αυτή.  

Ασυμβατότητα Rhesus. Αν υπάρχει ασυμβατότητα του παράγοντα Rhesus μεταξύ της μητέρας και του νεογνού (η μητέρα δεν έχει τον παράγοντα Rhesus ενώ το νεογνό έχει) τότε θα πρέπει να γίνεται εμβολιασμός της μητέρας μέσα στα πρώτα 24ωρα μετά τον τοκετό με έτοιμα αντισώματα, ώστε να γίνει απευαισθητοποίηση κι έτσι να μην υπάρχει κίνδυνος αιμόλυσης και εμφάνισης ίκτερου στα επόμενα παιδιά.


ΜΕΤΡΑ ΠΡΟΛΗΨΗΣ ΜΕΤΑ ΤΟΝ ΤΟΚΕΤΟ
Μετά τον τοκετό: Ορισμένα νεογνά μπορεί να εμφανίσουν ίκτερο λόγω υψηλών επιπέδων χολερυθρίνης στο αίμα (υπερχολερυθριναιμίας). Τα υψηλά επίπεδα της χολερυθρίνης μπορεί να προκαλέσουν βλάβη στον εγκέφαλο του νεογνού (πυρηνικός ίκτερος). Ο πυρηνικός ίκτερος σχετίζεται κυρίως με την εμφάνιση της δυσκινητικής μορφής της εγκεφαλικής παράλυσης (αθέτωση, δυστονία) και της κώφωσης. Η αντιμετώπιση της υπερχολερυθριναιμίας συνίσταται κυρίως σε φωτοθεραπεία και σπανιότερα σε αφαιμαξομετάγγιση και χορήγηση φαρμάκων. Τα τελευταία χρόνια λόγω της καλύτερης αντιμετώπισης της υπερχολερυθριναιμίας έχουν μειωθεί σημαντικά τα περιστατικά της αθετωσικής εγκεφαλικής παράλυσης και της συνοδευόμενης κώφωσης.⁵  

Αποφυγή τραυματισμών. Σημαντικό είναι να λαμβάνουμε τα μέτρα που χρειάζονται για την προστασία των νεογνών και των νηπίων από ατυχήματα που μπορούν να προκαλέσουν κρανιοεγκεφαλική κάκωση. Τέτοια μέτρα είναι η χρήση των κατάλληλων παιδικών καθισμάτων στο αυτοκίνητο ήδη από την πρώτη μέρα εξόδου του νεογνού από το μαιευτήριο. Ακόμα όμως και καθώς μεγαλώνει το παιδί θα πρέπει να αποφεύγεται το κράτημα του παιδιού στην αγκαλιά ή η χρήση της ζώνης 3 σημείων που έχουν τα αυτοκίνητα για τους ενηλίκους.

Μία πολύ συνηθισμένη πρακτική που μπορεί να προκαλέσει τραυματισμό του εγκεφάλου του νεογνού είναι το πέταγμα του παιδιού στον αέρα ή το απότομο κούνημα, κάτι που γίνεται πολύ συχνά από τους γονείς, τους συγγενείς ή τις baby sitters. Ο εγκέφαλος τραυματίζεται εσωτερικά λόγω χτυπήματός του στα εσωτερικά τοιχώματα του κρανίου χωρίς να υπάρχει κάκωση του κρανίου που να φαίνεται εξωτερικά. Σε τέτοια περίπτωση ο βλάβες στον εγκέφαλο είναι σημαντικότατες και η κλινική εικόνα είναι πολύ βαριά. Η κατάσταση αυτή είναι γνωστή ως σύνδρομο της ανατάραξης του μωρού (Shaken Baby Syndrome) και μπορεί να οδηγήσει σε βαριά αναπηρία του παιδιού ή ακόμα και στο θάνατο.

Αποφυγή δηλητηρίασης με βαρέα μέταλλα. Τα βαρέα μέταλλα βρίσκονται στις παλιές βαφές σπιτιών, στις παλιές σωληνώσεις της ύδρευσης, σε παιγνίδια που προέρχονται από χώρες όπου δεν υπάρχουν αυστηροί κανονισμοί για την κατασκευή τους ή ακόμα και σε τροφές όπως τα ψάρια που αλιεύθηκαν σε νερά μολυσμένα με βιομηχανικά απόβλητα. Τα παιδιά συνηθίζουν να βάζουν στο στόμα τους αντικείμενα και έτσι μπορεί να τρώνε τη μπογιά που έχει ξεφτίσει από τον τοίχο ή να βάζουν στο στόμα τους τα παιγνίδια. Η επαφή με ουσίες και αντικείμενα που περιέχουν υψηλά ποσοστά βαρέων μετάλλων οδηγεί σε άθροιση των ποσοτήτων βαρέων μετάλλων στον οργανισμό, η οποία είναι πάρα πολύ επικίνδυνη ιδιαίτερα σε ηλικίες μέχρι 3 ετών προκαλώντας ανεπανόρθωτες βλάβες στον εγκέφαλο και διαταραχές στη φυσιολογική ανάπτυξή του.

Πρόληψη σοβαρών ασθενειών. Ορισμένες ασθένειες μπορεί να προκαλέσουν σημαντικές βλάβες στον αναπτυσσόμενο εγκέφαλο του νεογνού. Τα παιδιά δεν έχουν ακόμα επαρκώς ανεπτυγμένο ανοσοποιητικό σύστημα και για το λόγο αυτό είναι πιο ευαίσθητα σε διάφορες λοιμώξεις. Θα πρέπει να αποφεύγεται η επαφή με άτομα που πάσχουν από σοβαρές μεταδοτικές ασθένειες όπως για παράδειγμα η μηνιγγίτιδα. Το πρόγραμμα του εμβολιασμού και οι επισκέψεις στον παιδίατρο θα πρέπει να τηρούνται σύμφωνα με τις υποδείξεις του παιδιάτρου.

Οι παραπάνω γενικές πληροφορίες είναι καθαρά για την πληροφόρησή σας και  σε καμία περίπτωση δεν πρέπει να αντικαθιστούν τις οδηγίες του γιατρού σας. Για τη λήψη τυχόν αποφάσεων θα πρέπει απαραιτήτως να συμβουλεύεστε το γιατρό σας.


ΑΝΑΦΟΡΕΣ
1 Murphy C.C., Yeargin-Allsopp M., Decoufle P., Drews C.D. (1993). Prevalence of cerebral palsy among ten years old children in metropolitan Atlanta, 1985 through 1987, J Pediatr., 123, s13-20.
2 Hagherd B., Hagherg C., Olow I., van Wendt L. (1996). The changing panorama of cerebral palsy in Sweden VII, Prevalence and origin in the birth year period 1987 – 1990. Acta Pediatr, 85, 954-960
3 Hagherd B., Hagherg C., Olow I., (1993). The changing panorama of cerebral palsy in Sweden VI, Prevalence and origin in the birth year period 1983 – 1986. Acta Pediatr, 82, 387-393
4 Liu J.M., Li S., Lin Q., Li Z. (1999). Prevalence of cerebral palsy in China. Int J Epidemiol, 28, 949-954
5 Hare N., Durham S., Green E. (1999). The cerebral palsies and motor learning disorders In: Stokes M. Neurological physiotherapy (Ed.). pp 229-241 Mosby, London
6 Duckman R.H. (1987). Vision therapy for the child with cerebral palsy. J Am Optom Assoc, 58, 28-35
7 Stuberg WA . Bone density changes in nonambulatory children following discontinuation of passive standing programs. In: Proceedings of the Amencan Academy of Cerebral Palsy and Developmental Medicine Conference;Louisville, Ky, October, 1991
8 Erickson J.D. (2004). Folic acid and prevention of spina bifida and anencephaly. 10 years after the U.S. Public Health Service recommendation. MMWR Recomm Rep. Sep 13;51, (RR-13): 1-3

Ο Σταματιάδης Πέτρος είναι παιδιατρικός φυσικοθεραπευτής, μέλος της Ελληνικής Εταιρίας Νευροεξελικτικής Αγωγής NDT/BOBATΗ, κι έχει συμμετάσχει ως εισηγητής και συγγραφέας σε σεμινάρια επιμόρφωσης κι εξειδίκευσης εκπαιδευτικών σχετικά με παιδιά με κινητικές αναπηρίες για λογαριασμό του Καποδιστριακού και του Παντείου Πανεπιστημίου.